Maciej Żubr, syn Macieja Żubra i Wiktorii Dobrowolskiej, urodził się w 1781 roku we wsi Łuhiny w żytomierskim powiecie. Po rozbiorach Polski pracował w żytomierskim powiatowym sądzie w kancelarii mecenasa Dobielewskiego, gdzie trudnił się tłumaczeniem dokumentów z języka polskiego na język rosyjski. Opracował genealogię Zubrów wołyńskich oraz wyszukał w archiwach odpowiednie dokumety, które dniu 18 listopada 1802 roku zostały wpisane do ksiąg grodzkich w Żytomierzu oraz następnie wykorzystane przy potwierdzaniu szlachectwa Zubrów linii wołyńskiej.

Od 1806 roku na Ukrainę napływały wieści o rosnącej potędze i zwycięstwach Napoleona oraz o tworzeniu polskiej armii w Księstwie Warszawskim. Maciej i Joanna Żubrowie sprzedali swój dobytek, kupili bryczkę oraz konia i pojechali do Warszawy. Maciej wstąpił do piechoty, gdzie przyznano mu podoficerski stopień kaprala. Joanna, chcąc dostać się do wojska, musiała uciec się do podstępu. Przebrała się w żołnierski mundur i z rekomendacji Macieja przyjęto ją, jako jego brata, do tego samego pułku, pod dowództwo Macieja. Po jakimś czasie mistyfikacja się wydała, ale determinacja i odwaga Joanny spowodowały, że pozwolono jej pozostać w wojsku. Oboje służyli początkowo w 7 kompanii 2 pułku piechoty dowodzonym przez pułkownika Stanisława Potockiego.

W Zamościu Joanna dokonała wielkiego wyczynu wojskowego, gdy prowadząc garstkę żołnierzy, jako pierwsza wdarła się sekretną furtką za wały twierdzy, torując drogę głównym siłom. Po zwycięskim szturmie na Zamość, płk S. Potocki gratulował Joannie, jej mężowi i innym żołnierzom zwycięstwa i obiecał udekorować ich krzyżami. Jednak książę Józef Poniatowski tego krzyża Joannie nie zatwierdził, uznając, że kobiecie lepiej dać w zamian wynagrodzenie pieniężne.

W 1812 roku Napoleon wyprawił się przeciwko Rosji. Sformował kilkusettysięczną, wielonarodowościową armię, w której skład wchodziła także stutysięczna armia Księstwa Warszawskiego. Nie zabrakło w niej Macieja i Joanny Żubrów, którzy służyli w kompanii fizylierskiej pod dowództwem kapitana Grzegorza Plucińskiego, wchodzącej w skład 17 dywizji gen. Jana Henryka Dąbrowskiego.

Koło Bychowa Starego nad Dniestrem Joanna po raz drugi dała świadectwo swej waleczności. Podporucznik Maciej Żubr z częścią swojego oddziału został wysłany na nocny zwiad. Znienacka otoczył ich oddział Kozaków. Potyczka, niechybnie, skończyłaby się śmiercią Macieja i jego żołnierzy, gdyby nie odsiecz sierżanta Joanny, która słysząc odgłosy przedłużającej się strzelaniny, błyskawicznie zebrała pozostałą część oddziału, pośpieszyła na teren potyczki i rozgromiła Kozaków.

Po walce zarządca Bychowa wydał bankiet na cześć walecznego sierżanta, na którym gen. Edward Żółtowski przedstawił jej zasługi i udekorował upragnionym krzyżem Virtuti Militari.

Powrót do: GENEALOGII ZUBRÓW